دوشنبه بیست و هشتم بهمن ۱۳۹۸ - 23:2 - علی رضا نقش نیلچی -
عمان سامانی » قصاید
۱
دایم بیاد قامت آن سرو کشمری
ما را چوبید لرزد، قلب صنوبری
۲
اللّه که قامت الف آسای آن نگار
مانند دال، پشت مرا کرده چنبری
۳بهرام و تیر و کیوان در رتبه کیستند
ای زهرهی ترا مه و خورشید، مشتری؟
۴
جامی بده که خاطر توحید زای من
شیر آورد ز شوق به پستان مادری
۵
طوطی فکرتم ز دراری طرازها
مقدار بشکند به سخن گفتن دری
۶
بگشاید از نشاط، سر نافهی مراد
و آفاق را به توفد مغز از معطری
۷
سر بر زند ز گلشن تحقیق من گلی
الفرع بالثریا و الاصل بالثری
۸
منگر به خاکساری و بی دست و پائیم
آبی فراهم آور و بنگر شناوری
۹
عشقم ز سدره، صد ره بالا کشید و ماند
عقل از روش، که کردی دعوی صرصری
۱۰
خفض الجناح، روح الامین گر کند رواست
با همرهی عشق من از سست شهپری
۱۱
بی رهبری عشق، بسر چشمهی مراد
کی ره بری هم ار کندت خضر، رهبری؟
۱۲
هم آسمان نتیجهی عشقست و هم زمین
هم آدمی ملازم عشقست و هم پری
۱۳
اللّه، که عمر بیش بهاتر ز ممکنات
از دست شد بهر زه درایی و خود سری
۱۴
گامی براه عشق نگشتیم رهسپار
آوخ که گشت عمر گرانمایه، اسپری
۱۵
باللّه که ننگری بجهان از سر نشاط
«ای نفس، گر بدیدهی تحقیق بنگری»
۱۶
ور دانی آنکه عزت و ذلت کدام راست
«درویشی اختیار کنی بر توانگری»
۱۷
طاووس باغ جنتی ای از خبر تهی
طوطی شاخ سدرهیی ای از خرد بری
۱۸
در سنگلاخ صفحهی بومان، چه میچری
در تنگنای عرصهی زاغان، چه میپری؟
۱۹
عرشی هژبر، بارهی گرگان چه میروی؟
قدسی غزال در صف خوکان چه میچری؟
۲۰
بانگ هم آشنایان از هر طرف بلند
تو خود عبور داده بسر کوچهی کری!
۲۱
موسی ز آدمیت، محو لقای حق
تو سر خوش پرستش گوساله از خری
۲۲
چوگانی از ارادت اگر نبودت بدست
کی مرد وارگوی سعادت بدر بری؟
۲۳
بی صدق و بی خلوص، بدرگاه مصطفی
سلمانی از کجا دهدت دست و بوذری
۲۴
عارف کسی بود که کند گاه اتفاق
در آب ماهئی و در آتش سمندری
۲۵
همسنگی ار نماید محنت بکوه قاف
یک جو بحکم او نتواند برابری
۲۶
صد ره ز موج خیز حوادث بچابکی
بیرون کشیده رخت بری دامن از تری
۲۷
سر گر نهد بخشت ز روی بلا کشی
تن گردهد بخاک ز راه قلندری
۲۸
بهتر ز قاقمش کند آن خشت، بالشی
خوشتر ز سندسش کند آن خاک، بستری
۲۹
در سر هوای حق و بجان شور احمدی
در تن نوای دین و بدل مهر حیدری
۳۰
دارای دین که از پی بوسیدن درش
صد بار بیش خورد، سلیمان، سکندری
۳۱
قدرش به ملک امکان، بس نامناسبست
آن در بزرگواری و این از محقری
۳۲
پیشی گرفته ذات شریفش به ممکنات
وز هر جوان، جوانتر با این معمری
۳۳
هرگز نداشت صیقل شمشیرش ار نبود
آیینهی مکدر دین این منوری
۳۴
تا شخص مصطفی را شهری بود ز علم
او را بود بدان شهر از مرتبت دری
۳۵
من کردهام طلا، بولایش، مس وجود
ای مدعی بیا و ببین کیمیا گری
۳۶
مدحش نوشته می نشود تا بحشر اگر
اغصان کنند کلکی و اوراق دفتری
۳۷
ای صادر نخست که در رتبه خلق را
مشتقیست و ذات ترا هست مصدری
۳۸
امروز پرده از رخ مدحت بر افکنم
نسبت گر این و آن ندهندم بکافری
۳۹
اللّه اکبر از تو که هر کس ترا شناخت
از دل کشید نعرهی اللّه اکبری
۴۰
مقصود حق بخلق شناساندن تو بود
بر هر که داد خلعت خاص پیمبری
۴۱
کشتی نوح، غرقه بدی گر نکردیش
عون تو بادبانی و حفظ تو لنگری
۴۲
یوسف بدامن کرمت دست زد دمی
کز دست رفت دامن مهر برادری
۴۳
از پرتو اشارت برد و سلام تو
آذر بپور آزر ننمود آذری
۴۴
آنجا که مهر تست به مستوجب عذاب
دوزخ کند بهشتی و ز قوم کوثری
۴۵
بس در قرار چار محالم گرفت دل
یا من هوالمجاور بالساحة الغری
۴۶
هرکس که این قصیدهی شیوا شنید، گفت:
امروز ختم گشته به عمان، سخنوری
---------------------------------------------------------------------------------
کشمری . [ ک َ م َ ] (ص نسبی ) منسوب به کشمر
قلب صنوبری:قلب در فارسی دل، گاه به معنای جسم صنوبرى شکل است که در بیش تر انسان ها در طرف چپ سینه است و کارش تصفیه خون و تلنبه کردن آن به تمام بدن از طریق سرخ رگ ها، سیاه رگ ها و مویرگ هاست تا مواد غذایی، اکسیژن و دیگر نیازهای بدن به وسیله خون تامین شود و کمک موجودات ریز و زنده ای چون گلبول های سفید و سرخ، جسم بشر را زنده نگه دارد.
اما اگر قلب صنوبری و جسمانی از چنین جایگاهی مهم در حیات جسمانی بشر برخوردار می باشد، قلب معنوی و حقیقی از جایگاهی بسیار مهم تری برخوردار است؛ زیرا قلب حقیقی، همان روان و جان آدمی است؛ از این روست که حکیم قلب حقیقی را نفس ناطقه می گوید.
باید یاد آور این نکته شد که روح یا همان جان هنگامی که در کالبدی جسمانی قرار می گیرد، از آن به نفس یا نفس ناطقه تعبیر می شود که در زبان فارسی از آن به روان یاد می شود. روان آدمی، سوار بر نفس حیوانی است که قلب صنوبری از تجلیات آن می باشد. بنابراین، می توان ارتباط تنگاتنگی میان قلب صنوبری و روان آدمی یافت که از آن به قلب نیز تعبیر می شود.
همین قلب است که ادراک و علم آدمی بدان منسوب است. در آیات قرآنی و روایات هر گاه از قلب سخنی به میان می آید، همان روح دمیده در کالبد آدمی یعنی روان و نفس ناطقه است و به عنوان مسئول اعمال و افکار و عقاید شناخته می شود و مخاطب و معاتب می باشد.
قامت
لغتنامه دهخدا
قامت . [ م َ ] (ع اِ) قامة. قد. (آنندراج ) (ناظم الاطباء). اندام . (ناظم الاطباء). بالا. بالای مردم . (مهذب الاسماء). رعنا و موزون از صفات آن است : قامت موزون . قامت رعنا. شمع، الف ، شجر، درخت ، لوا، خط استوا، نرگس ، از تشبیهات آن است . و با لفظ راست کردن ، برافراختن ، خم کردن استعمال میشود.
مترادف چنبره: چنبر، حلقه، دایره
نافه غدّهای است پر از مادهای سیاه رنگ و خوشبو به نام “مُشک” که در زیر ناف آهوی چینی (بویژه منطقهی ختن) قرار دارد و در بهار متورم شده و سوزش زیادی پیدا میکند
مُـراد : کام ، آرزو
نافهی مراد: خوشبختی به مُراد تشبیه شده ، کنایه از کامروایی
در اسلام سرچشمه ها و شاخه ها وجود دارد ، اما منظور از خاستگاه ها و شاخه ها چیست؟ جواب: اینکه این یک اصطلاح است که در آن معنای زبانی این دو کلمه ، منشأ آن چیزی است که پایه دیگران است و در زیر آن قرار می گیرد ، خواه حسی باشد یا اخلاقی است و شاخه در برابر آن ، یعنی هر آنچه که بر پایه دیگران استوار است ، یعنی پدر و مادر منشأ و پسر شاخه ای است و تنه درخت منشاء است و شاخه های آن شاخه ها هستند و این اصطلاح در آن است همه چیز مطابق آن است و اصول در اسلام به معنای ، ثابت ها و احکام کلی دین است
ثریا
لغتنامه دهخدا
ثریا. [ ث ُ رَی ْ یا ] (ع ص ، اِ) مصغر ثروی . || (اِخ ) پروین پرن . پرند. پرو. پروه . رَفه . رَمه . نرگسه . نرگسه ٔ چرخ . نرگسه ٔ سقف لاجورد. و آن منزل سوم است از منازل قمر پس از بطین و پیش از دبران و آن شش ستاره است برکوهان ثور. عرب جای آنرا بر دنبه ٔ حمل (ألیةالحمل ) تو هم کند و ثریا را نجم نیز نامند. مؤلف غیاث اللغة گوید: پروین . و آن شش ستاره است متصل همدیگر و آن منزل سوم است ازمنازل قمر در اصل لغت تصغیر ثروی که صیغه ٔ مؤنث افعل التفضیل است مشتق از ثرا که بمعنی کثرت است چون در ستارگان مذکور قدری کثرتست لهذا بدین اسم مسمی گشت . از صراح . و در بیرجندی شرح بیست باب آمده است که تصغیر در ثریا بلحاظ خردی کواکب اوست یا این تصغیر بجهت تعظیم باشد. و ثریا رقیب اکلیل است و گویند رقیب عیوق است . و منزل سیم است از منازل قمر و آن از آخر بطین است تا هشت درجه و سی و چهار دقیقه و هفده ثانیه از ثور. و این منزلی است میانه ٔ سعد و نحس نزد احکامیان . مؤلف یواقیت العلوم گوید : ثریا و آن در یازدهم تشرین الاخر فروشود -
ثری
لغتنامه دهخدا
ثری . [ ث َ ] (ع اِ) مماله ثری بمعنی خاک و زمین
سدره
لغتنامه دهخدا
سدره . [ س ِ رَ] (اِخ ) درخت کُنار است بالای آسمان هفتم که منتهای اعمال مردم است و آن را سدرةالمنتهی گویند و حد رسیدن جبرئیل همانجا است
صرصری
لغتنامه دهخدا
صرصری . [ ص َ ص َ ] (اِخ ) ابواسحاق ابراهیم بن عسکربن محمدبن ثابت . یاقوت گوید: وی صدیق ما بود و مردی صاحب حمیت و مردانگی بود و شعرا را در مدح وی قصایدی است .
خفض
لغتنامه دهخدا
خفض . [خ َ ] (ع مص ) بلند نکردن آواز
خفض جناح
لغتنامه دهخدا
خفض جناح . [ خ َ ض ِ ج َ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) پر گستردن . (مهذب الاسماء). || تواضع کردن . فروتنی کردن .
شهپر
لغتنامه دهخدا
شهپر. [ ش َ پ َ ] (اِ مرکب ) مخفف شاه پر. پر اولین بال جانوران پرنده را گویند.
اسپری
لغتنامه دهخدا
اسپری . [ اِ پ َ ] (ص نسبی ) سپری . آخر. (جهانگیری ). به آخرآمده . (اوبهی ). به انجام رسیده . (رشیدی ). آخرشده . بنهایت رسیده . (برهان ).
- اسپری شدن و گشتن ؛ بپایان رفتن و به آخر رسیدن . تمام شدن . کامل شدن . خاتمه یافتن .
مترادف هژبر: اسد، حیدر، شیر، ضیغم
برابر پارسی: شیر، دلیر
غزال ایرانی (نام علمی: Gazella subgutturosa) نوعی آهوی بومی آسیای میانه و جنوب غربی آسیاست. گونهای است از تیرهٔ گاویان و راستهٔ جفتسمسانان با بدن قهوهای روشن که به سمت شکم تیرهتر میشود و نواحی زیرین بدن آن سفید و دم آن سیاه است.
ماهی . (اِ) ترجمه ٔ سمک و حوت . (آنندراج ).حیوانی که در آب زیست دارد و دارای ستون فقری می باشد و به تازی حوت نامند. افغانی ، «ماهئی » .
قاقُم معرب کاکُم پارسی (نام علمی: Mustela erminea) جانوری از خانواده راسوها و بومی بخشهای شمالی اوراسیا و آمریکای شمالی است. قاقم نسبت به راسوی کوچک کمی بزرگتر است و دم بلندتری دارد که انتهای آن تیره است.
سلمان فارسی (پیش از مسلمان شدن: روزبه[۱][۲]) (؟ - ۶۵۵) صحابی ایرانی بود که پیامبر اسلام او را از خود (اهل بیت) خواند و به سلمان محمدی شهرت یافت.
ابوذر غِفاری یا جُندب بن جُناده[۱] یکی از صحابیون محمد و از حامیان علی بن ابی طالب بود. عمدتاً با نام ابوذر شناخته میشود. البته نامهای دیگری هم برایش ذکر شدهاست.[۲]
سندس
لغتنامه دهخدا
سندس . [ س ُ دُ ] (اِ) کلمه ٔیونانی است . دیبا. (لغت نامه ٔ مقامات حریری ). قسمی از دیبای بیش قیمت بغایت رقیق و باریک و لطیف و نازک که بیشتر لباس بهشتیان از آن باشد. (آنندراج ) (غیاث اللغات ). دیبا. دیبای تنک . (منتهی الارب ) (ترجمان القرآن ) (مهذب الاسماء). بریون . بزیون . (حبیش تفلیسی ). دیبای تنک است که آنرا بزیون گویند و آنرا از مرغز کنند. (یادداشت مؤلف ). پارچه ٔ پنبه ای لطیف . خلاف ستبرق که دیبای ستبراست . (یادداشت مؤلف ) : و ازوی [ از روم ] جامه ٔ دیبا و سندس ، میسانی و طنفسه وجوراب و شلواربندهای باقیمت خیزد.
معمری
لغتنامه دهخدا
معمری . [ م ُ ع َم ْ م َ ] (حامص ) معمر بودن . طول عمر. درازی زندگانی
مسِ وجود: تشبیه
کیمیا: ماده ای که به عقیدة گذشتگان میتوانست مس را تبدیل به طلا کند.
کیمیا که واژه شیمی از آن گرفته شده است، صورت خاصی از دانش شیمی کاربردی بود که حدود سال 50 میلادی در شهر اسکندریه در مصر متداول شد. برخی ، کیمیا را واژهای مصری و به معنی هنر مصری میدانند که در مصر باستان ، دانشی مقدس و هنر الهی محسوب میشد و در انحصار کاهنان بود. آنها با سوگندهای موکد در جلوگیری از انتقال آن به دیگران و انتشار آن به نقاط دیگر و نیز جلوه دادن آن به صورت رمز و معما اصرار میورزیدند.
برخی دیگر ، کیمیاگری (Multiplication) را هنر سیاهگری نیز میدانند، زیرا در واقع عمل سیاه کردن سطح فلزات ، اولین مرحله کیمیاگری بود. مثلا با ایجاد رنگ زرد و طلایی بر سطح سیاه شده فلزات ، ادعا میکردند که آنها را به طلا تبدیل کردند.
ساحة
لغتنامه دهخدا
ساحة. [ ح َ ] (ع اِ) ساحت . میان سرای . (مهذب الاسماء) (دهار) (ترجمان جرجانی ) (شرح قاموس ). گشادگی میان سرایها. (منتهی الارب ) (آنندراج ). فراخنای سرای . حیاط. صحن خانه . فراخای خانه . ج ، ساح . سوح . ساحات . رجوع به ساحت شود.
غری
لغتنامه دهخدا
غری . [ غ َ را ] (ع مص ) آزمند گردیدن . (منتهی الارب ). در تاج العروس و اقرب الموارد غرا (به الف ) آمده و ظاهراً صاحب منتهی الارب به اشتباه رفته است . حریص شدن . مولع شدن . (مصادر زوزنی ). حریص شدن به چیزی بی آنکه وادارکننده ای باشد.(اقرب الموارد). غِراء. (منتهی الارب ) (تاج العروس ).غَراء . (تاج العروس ) (اقرب الموارد). || سرد شدن آب چشمه . (منتهی الارب ) (اقرب الموارد). در تاج العروس و اقرب الموارد «غرا» به الف آمده است .
منابع:
https://www.parsi.wiki/fa/wiki/359697/%DA%A9%D8%B4%D9%85%D8%B1%DB%8C
http://www.samamos.com/%D8%AD%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%DA%AF%D9%88%D9%86%D8%A7%DA%AF%D9%88%D9%86-%D9%82%D9%84%D8%A8-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86
https://dictionary.abadis.ir/fatofa/%DA%86%D9%86%D8%A8%D8%B1%D9%87/
http://www.vajehyab.com/dehkhoda/%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%AA-3
https://www.islamweb.net/ar/fatwa/73978/
https://ganjoor.net/hafez/ghazal/sh214/
http://www.vajehyab.com/dehkhoda/
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%84_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%82%D9%85
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%da%a9%db%8c%d9%85%db%8c%d8%a7%da%af%d8%b1%db%8c&SSOReturnPage=Check&Rand=0
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B0%D8%B1_%D8%BA%D9%81%D8%A7%D8%B1%DB%8C
